Zo bescherm je jouw portretten via het portretrecht!

Je wilt voor jouw geschreven artikel graag een foto ter ondersteuning gebruiken. Toch is het lastig te bepalen of je deze foto zomaar mag gebruiken of niet. Wanneer mag je een foto gebruiken zonder toestemming en wanneer schend je hierbij iemands portretrecht? Om eventueel gedoe hierover te voorkomen, vind je in dit artikel de belangrijkste informatie over het portretrecht!

Wat betekent intellectueel eigendom?

De betekenis van een eigendom kennen de meeste mensen wel. Een eigendom geeft je bepaalde rechten over materiële dingen, zoals het recht om over een auto of boek te bezitten, daar gebruik van te kunnen maken en over te beslissen. Het intellectueel eigendom bestaat ook uit een geheel van exclusieve rechten, maar dan niet over tastbare zaken zoals een auto of boek, maar over ‘voortbrengselen van de geest’. Als je een uitvinder, ontwerper, ontwikkelaar of auteur bent kan je jouw creatieve of technisch vernieuwende creaties beschermen via het intellectuele eigendomsrecht. Hierdoor kunnen anderen jouw werk niet gebruiken zonder toestemming van jou! Een exemplaar van een boek is het materiële eigendom, dus als eigenaar kan jij het boek lezen, weggooien en bladzijden eruit scheuren. Je hebt in dit geval niet het recht om het verhaal in het boek te kopiëren, op internet te plaatsen of een film over te maken. Deze laatste toepassingen vallen onder het intellectuele eigendom. Onder het  intellectuele eigendom vallen onder meer het auteursrecht, portretrecht, chipsrecht, naburige rechten en kwekersrecht. In dit artikel lees je de belangrijkste informatie over het portretrecht. Wil je graag meer informatie over het intellectueel eigendom? Lees het artikel hier!

Wat is het portretrecht?

Het portretrecht is een onderdeel van het rechtsgebied intellectueel eigendomsrecht. Van een portret is sprake wanneer iemand ergens herkenbaar is afgebeeld. Een afbeelding van een gezicht is de meest voorkomende vorm van een portret. Daarnaast kunnen een karakteristieke lichaamshouding of de context waarin een persoon is vastgelegd vaak ook herkenbaar zijn. Dus als iemands gezicht niet herkenbaar is, kan er alsnog sprake zijn van een portret. Meestal gaat het bij een portret om een foto, tekening of schilderij. Degene die herkenbaar afgebeeld staat, kan zich dan beroepen op het portretrecht. Dit betekent niet meteen dat iemand ook altijd gelijk krijgt! Niet in alle gevallen mag portret enkel worden gepubliceerd met toestemming van degene met portretrecht, hierover later in dit artikel meer. Er wordt onderscheid gemaakt tussen twee verschillende situaties: portret in opdracht en portret niet in opdracht.

Portret in opdracht

Wanneer een portret in opdracht is gemaakt, is voor de publicatie toestemming nodig van zowel de afgebeelde persoon als de maker van het portret. De maker van het portret heeft het auteursrecht, maar mag het portret dus niet zomaar publiceren zonder de toestemming van de afgebeelde persoon. De afgebeelde persoon heeft het portretrecht, waardoor hij een paar kopieën voor zichzelf en vrienden/familie mag maken. Daarnaast mag diegene het portret beperkt gebruiken voor publicaties. De naam van de maker (die dus het auteursrecht bezit) moet dan altijd zijn vermeld! Wanneer de afgebeelde persoon het portret commercieel of voor andere doeleinden gebruikt, is wel altijd de toestemming nodig van de maker van de portret in opdracht. Wanneer anderen dan de maker en de afgebeelde persoon het portret in opdracht willen publiceren, moet dus altijd toestemming gegeven worden door zowel de afgebeelde persoon als de maker van het portret!

Portret niet in opdracht

Wanneer een portret niet in opdracht is gemaakt, is in principe geen toestemming van de afgebeelde persoon voor publicatie nodig. Wel kan de afgebeelde persoon zich tegen de publicatie verzetten wanneer hij een redelijk belang heeft. Maar wanneer heeft iemand een redelijk belang? Iemand kan een redelijk belang hebben wanneer het om een financieel, commercieel of privacy belang gaat. Dit betekent alleen niet meteen dat de publicatie verboden moet worden! Het gaat dan namelijk om de rechten van de afgebeelde persoon en de persoon die het portret wilt publiceren die met elkaar botsen. Hierdoor ligt het eindoordeel vaak in de handen van de rechter, waarbij hij per situatie bepaalt welk recht uiteindelijk zwaarder weegt.

Mag je foto’s maken in openbare ruimtes?

Foto’s maken in openbare ruimtes en daarna publiceren (zonder toestemming te vragen aan de personen die toevallig in zijn beeld gekomen), is in de meeste gevallen toegestaan. De maker van het portret moet wel rekening houden met de belangen van deze toevallig afgebeelde personen. Bij twijfel is het daarom verstandig om vooraf toch toestemming te regelen!

Quitclaim gebruiken bij portretrecht

Een quitclaim is een overeenkomst waarin een de persoon met portretrecht toestemming kan geven voor het gebruik van zijn of haar portret. Simpel gezegd is het dus een soort toestemmingsformulier. Een voordeel hiervan is dat de fotograaf of de koper van het portret zekerheid heeft over de mogelijkheden om het portret te gebruiken. Een quitclaim kan namelijk achteraf niet worden ingetrokken. De toestemming wordt dus gegeven door de geportretteerde, voor een bepaald gebruik of een bepaalde manier van openbaar maken. In de quitclaim dient dit allemaal zo duidelijk mogelijk beschreven te worden zodat beide partijen weten waar ze aan toe zijn.

Schending portretrecht

Het kan toch voorkomen dat jouw portret zonder jouw toestemming wordt gepubliceerd. Als je het hier niet mee eens bent kan je gebruik maken van je portretrecht. Zoals al eerder gezegd, moet je hiervoor vaak wel een redelijk belang hebben (bijvoorbeeld een financieel, commercieel of privacy belang). De rechter beslist uiteindelijk of sprake van is van een redelijk belang en of dit redelijke belang opweegt tegen het belang van de publicatie of vrijheid van meningsuiting. Je kan als jouw portretrecht wordt geschonden een verbod op publicatie eisen. Daarnaast kan je vaak ook een vergoeding eisen wegens de schade die je hebt geleden. De hoogte van de schadevergoeding is vaak niet heel hoogen is afhankelijk van de situatie. De vier opties bij schending van portretrecht zijn: 1) sommatiebrief met onthoudingsverklaring; 2) dagvaarding met dagvaardingsprocedure in kort geding; 3) verbod op publicatie vorderen; 4) schadevergoeding vorderen.

Tot slot

Hopelijk hebben we je een beetje op weg kunnen helpen! Heb je nog andere vraagstukken? Neem een kijkje in onze kennisbank! Benieuwd welke diensten we allemaal hebben omtrent intellectueel eigendom? Check het hier!